Kamica nerkowa to przewlekła choroba nerek. Co ciekawe, przez niektórych specjalistów postrzegana jest już jako choroba cywilizacyjna, gdyż jej częstość występowania rośnie – zarówno wśród dorosłych, jak i u dzieci. Jak wskazują badania, kamica nerkowa coraz częściej występuje w krajach wysokorozwiniętych – tam, gdzie społeczeństwo w coraz większym stopniu prowadzi siedzący tryb życia. Obecnie znane są już przyczyny, objawy, a także podstawowe metody leczenia. Zatem, co o kamicy nerkowej wiemy dzisiaj?
Co to jest kamica nerkowa?
Kamica nerkowa to przewlekła choroba nerek, w której dochodzi do obecności, a więc wytwarzania i zalegania, niefizjologicznych złogów (potocznie kamieni) w nerkach. Warto wiedziedzieć, że choć wspomniane złogi najczęściej składają się ze związków chemicznych, które naturalnie są obecne w moczu, to ich wytrącanie jest nieprawidłowe. Złogi w kamicy nerkowej powstają w wyniku krystalizacji i agregacji substancji takich jak wapń, szczawiany czy kwas moczowy. Gdy ich stężenie w moczu jest zbyt wysokie, tworzą się kryształy, które z czasem przekształcają się w kamienie odpowiadające za rozwój schorzenia i towarzyszące mu objawy.
Rodzaje kamicy nerkowej
Zgodnie z klasyfikacją medyczną (obecnie ICD-10) kamica nerkowa należy do przewlekłych chorób nerek (kod N20.0). W zależności od tego gdzie zlokalizowane są złogi, wyróżnia się różne typy kamicy, takie jak:
- kamica nerkowa,
- kamica moczowodowa (moczowa),
- kamica pęcherzowa.
Kamica nerkowa może być także podzielona z uwagi na rodzaj kamieni nerkowych. Wyróżnia się kamienie wapniowe, struwitowe (fosforanowo-magnezowo-amonowe), moczanowe i cytynowe.
Kamica nerkowa – czynniki ryzyka i przyczyny rozwoju choroby
Jak wskazują eksperci, nefrolodzy i urolodzy, choć na temat schorzenia takiego jak kamica nerkowa wiemy coraz więcej, to nadal nie zawsze jesteśmy w stanie wskazać bezpośrednie przyczyny choroby, a więc powód wytrącania się złogów. Jednocześnie, jak potwierdzają badania, określone czynniki zwiększają ryzyko rozwoju chorób takich jak kamica nerkowa. Są to tzw. czynniki ryzyka i wśród nich wymienić należy:
- występowanie kamicy u bliskich krewnych,
- mała objętość przyjmowanych płynów,
- praca lub wysoka aktywność w środowisku suchym i gorącym,
- przebywanie w klimacie tropikalnym,
- dieta ubogo wapniowa,
- dieta bogato białkowa,
- wysoka zawartość sodu (soli) w diecie,
- niezdrowa dieta np. wysokie spożycie napojów gazowanych,
- inne choroby towarzyszące np. choroby nowotworowe, nadczynność przytarczyc, zespół metaboliczny.
Kamica nerkowa – częstość i występowanie
Kamica nerkowa jest przez niektórych specjalistów uznawana za chorobę cywilizacyjną. Jest to związane z wysoką częstością jej występowania. Mianowicie, w zależności od populacji i szerokości geograficznej, kamica nerkowa występuje u od 5% do nawet 20% populacji. Najczęściej występuje u osób dorosłych, a największa zapadalność na tę chorobę występuje pomiędzy 20 i 40 rokiem życia.
Kamica nerkowa częściej występuje u mężczyzn i osób rasy białej. Częstsze występowanie kamicy nerkowej zauważa się u osób otyłych (otyłość brzuszna), z nadciśnieniem tętniczym czy cukrzycą, a także wśród osób żyjących w gorącym klimacie czy u palaczy papierosów.
Kamica nerkowa – przyczyny
Przyczyny kamicy nerkowej są różne i obejmują zarówno czynniki metaboliczne (np. choroby przewlekłe), genetyczne (rodzinne występowanie choroby), jak i środowiskowe (np. nieprawidłowa dieta, niskie spożycie płynów czy częste infekcje układu moczowego). Wszystkie wspomniane choć najczęściej nie stanowią jedynej przyczyny choroby to istotnie wpływają na jej rozwój.
Zgodnie z tym co wspomniano wyżej, nadal nie są znane bezpośrednie przyczyny tworzenia się samych złogów. Wiemy jednak, że połączenie wszystkich tych trzech rodzajów czynników ostatecznie decyduje o wystąpieniu choroby. Elementy takie jak nieprawidłowa dieta, odwodnienie, nadmierna masa ciała czy występowanie chorób przewlekłych np. takich, które przyczyniają się do zakwaszenia moczu, zwiększa ryzyko tworzenia kamieni.
Możliwe powikłania po kamicy nerkowej
Kamica nerkowa, jeśli nie jest prawidłowo leczona, może prowadzić do poważnych problemów z układem moczowym. Jeśli powstałe złogi uniemożliwiają odpływ moczu, sytuacja wiąże się z dużym ryzykiem powikłań, takich jak np. uszkodzenia nerek, zaburzenia ich funkcjonowania i zapalenia układu moczowego. Przedłużająca się sytuacja, a także nawracające zapalenia układu moczowego to także przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego i niewydolności nerek.
Kamica nerkowa – objawy
Co ciekawe, kamica nerkowa przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów – jest to tzw. kamica nerkowa bezobjawowa. W takiej sytuacji najczęściej o złogach w układzie moczowym dowiadujemy się przypadkiem np. podczas leczenia innych schorzeń.
Gdy mamy jednak do czynienia z kamicą nerkową, która daje objawy to najczęściej pierwszym i zauważalnym jest ból – często nagły i o wysokiej intensywności (tzw. kolka nerkowa). Dolegliwości bólowe mogą być także nawracające, co jest związane z zaleganiem kamieni i utrudnionym przepływem moczu. Dodatkowe objawy to także nudności, wymioty, osłabienie, częste parcie na mocz, pieczenie podczas mikcji, a także uczucie pełnego pęcherza, nawet po oddaniu moczu.
Kamica nerkowa – gdzie boli?
Ból związany z kamicą nerkową może mieć różną lokalizację, gdyż występuje na takiej wysokości, na jakiej są zlokalizowane złogi. Najczęściej występuje on w okolicy brzucha lub pęcherza, może także promieniować do pleców, pachwiny czy prącia (u mężczyzn).
Kamica nerkowa – badania
Odczuwając dolegliwości mogące wskazywać kamicę nerkową, należy zgłosić się do lekarza. Jeśli dotychczas nie została u nas zdiagnozowana choroba nerek, a także nie byliśmy badani pod kątem kamicy nerkowej, zaleca się konsultację z lekarzem pierwszego kontaktu – internistą. Lekarz zapyta nas o odczuwane objawy, a także oceni potencjalne przyczyny rozwoju choroby. Na tym pierwszym etapie możliwe będzie także rozpoczęcie leczenia przeciwbólowego i ocena stanu np. czy konieczna jest wizyta w trybie pilnym.
W kolejnym kroku zostaniemy skierowani do specjalisty np. urologa lub nefrologa, który zaleci wykonanie badań specjalistycznych np. USG, urografię czy tomografię komputerową okolicy brzucha. Badania te pozwolą precyzyjnie ocenić stan złogów, ich wielkość, a także lokalizację. Na kolejnych etapach diagnostyki wykonuje się także badania krwi i moczu, które pozwalają ocenić przyczyny rozwoju choroby takiej jak kamica nerkowa.
Kamica nerkowa – dieta
Leczenie choroby takiej jak kamica nerkowa musi także obejmować odpowiednie zalecenia dietetyczne. W końcu stosowana dieta może nie tylko zapobiec wystąpieniu choroby, ale także zmniejszyć ryzyko tworzenia się kolejnych złogów.
Jak wskazują specjaliści, kluczowe jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów – takiej, aby objętość moczu każdego dnia wynosiła co najmniej 2l. Następnie to jaka dieta zostanie zalecona pacjentowi, zależy od tego jakie są przyczyny choroby np. jaki jest skład kamieni moczowych. Dla przykładu jeśli powstają złogi szczawianowe, dieta zakłada ograniczenie spożycia produktów będących bogatym źródłem szczawianów.
Jednocześnie niezależnie od przyczyny schorzenia jakim jest kamica nerkowa czy składu złogów moczowych, kluczowe jest zadbanie o to, aby dieta (i aktywność fizyczna) pozwoliły utrzymać prawidłową masę ciała. W badaniach doskonale potwierdzone jest to, że niezależnie od składu diety, otyłość (zwłaszcza centralna) zwiększa ryzyko kamicy nerkowej. Kluczowe zatem jest dopasowanie nie tylko rodzaju produktów, ale także całkowitej kaloryczności do potrzeb danej osoby.
Podsumowując, kamica nerkowa to przewlekła choroba nerek. Najczęściej odczuwane objawy to dolegliwości bólowe, a także nudności, wymioty czy gorączka podczas napadów kolki nerkowej. Bezpośrednie przyczyny kamicy nerkowej to powstające złogi, uniemożliwiające prawidłową produkcję i transport moczu. Obecnie wskazuje się na coraz większą rolę prowadzonego stylu życia, zarówno jako przyczyny występowania kamicy, jak i jej leczenia.
Bibliografia:
- J. Duława. Czynniki rozwoju kamicy nerkowej. Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 3; 184-188.
- A. Szmigielska, P. Skrzypczyk i M. Pańczyk-Tomaszewska. Epidemiologia i rodzaje kamicy układu moczowego. Pediatr Med Rodz 2019, 15:1; 22–25.
- R. Drabczyk.
- Kamica nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie. Medycyna praktyczna, dostęp online: 08.02.2025.
- D. Wnęk. Dieta w kamicy nerkowej. Medycyna praktyczna, dostęp online: 08.02.2025.
- T. Nieszporek. Jakie są powikłania kamicy nerkowej? Medycyna praktyczna, dostęp online: 08.02.2025.