Urologia, a więc dziedzina medycyny, w której specjalistą jest urolog, obejmuje przede wszystkim opiekę nad diagnozą, leczeniem i profilaktyką chorób męskiego układu płciowego, a także schorzeń układu moczowego. Tak naprawdę urolog kojarzy nam się z opieką zdrowotną przede wszystkim u mężczyzn, ale tak naprawdę pomaga on także kobietom (1, 2). Zatem czym zajmuje się urolog? Jakie badanie urologiczne może zlecić ten specjalista i kiedy warto się do niego zgłosić?
Czym zajmuje się urolog?
Najczęściej urolog uważany jest za lekarza, który odpowiada za zdrowie mężczyzn – zajmuje się leczeniem męskiego układu płciowego i moczowego. Jednakże kompetencje tego specjalisty są znacznie szersze i nierzadko wśród pacjentów można spotkać także kobiety, a nawet dzieci (1). Zatem czym zajmuje się urolog?
Urolog jest lekarzem specjalizującym się w schorzeniach dotyczących układu moczowo – płciowego u mężczyzn i układu moczowego u kobiet. Specjaliści z zakresu urologii mają wiedzę w diagnozie i leczeniu chorób układu moczowego, a więc nerek, moczowodów, pęcherza moczowego czy cewki moczowej. Urolog u mężczyzn odpowiada także za leczenie prostaty, jąder czy prącia (1).
Wśród najczęściej diagnozowanych i leczonych chorób wymienić należy m.in.:
- infekcje dróg moczowych (ZUM), w tym nawracające zapalenia pęcherza – jedno z najczęściej występujących schorzeń w urologii kobiecej,
- zapalenie gruczołu krokowego, jądra – zagadnienia typowe dla urologii męskiej,
- kamica nerkowa – obecność złogów w nerkach lub moczowodach, mogące wystąpić zarówno u kobiet, jak i mężczyzn
- nietrzymanie moczu – częściej występujące u kobiet, a może wystąpić także u mężczyzn,
- nowotwory układu moczowego np. pęcherza, nerek, cewki moczowej – tzw. urologia onkologiczna,
- zaburzenia erekcji i płodności – urologia u mężczyzn (1)
Warto podkreślić, że urologią dziecięcą zajmują się odpowiednio przeszkoleni do tego specjaliści – tzw. urolodzy dziecięcy. Dodatkowo codzienna praca i holistyczna opieka nad pacjentem przyczynia się do tego, że bardzo często specjalisci urologii współpracują z chirurgami, nefrologami, ginekologami czy nawet onkologami i dietetykami (1, 2).
Jakie badania wykonuje i zleca urolog?
Podstawowym narzędziem diagnostycznym dla urologa jest dokładnie przeprowadzony wywiad, w którym specjalista ocenia czynniki ryzyka chorób układu moczowo – płciowego i stan zdrowia swojego pacjenta. Warto podkreślić, że w przypadku każdego pacjenta urolog dopasowuje pytania do stanu zdrowia i zgłaszanych dolegliwości (1).
Następnie, dążąc do postawienia diagnozy urologicznej, specjalista może zlecić lub wykonać samodzielnie dodatkowe badanie urologiczne takie jak obserwacja narządów płciowych, badanie palpacyjne układu moczowo – płciowego lub okolic otaczających, w tym badanie per rectum, USG dróg moczowych, cystoskopia (ocena dróg moczowych wziernikiem). Specyficzne dla urologii badania to urografia, czyli badanie urologiczne, polegające na zastosowaniu środka kontrastowego do oceny pracy nerki i uroflowmetria, które pozwala ocenić urologowi przepływ strumienia moczu (1).
Często urolog zleca dodatkowe badania takie jak badanie krwi i moczu. Ocenie poddaje się określone struktury/związki lub poszukuje konkretnych substancji np. złogów szczawianowych. W badaniu określa się tzw. parametry nerkowe (kreatynina, eGFR, mocznik), które są miernikiem efektywności pracy nerek (1).
Badanie urologiczne mężczyzn – jak wygląda?
Badanie mężczyzn najczęściej rozpoczyna się szybkim wywiadem i ogólną oceną stanu zdrowia pacjenta. Następnie wykonywane są badania palpacyjne okolicy brzusznej i moczowo – płciowej. Specyficzne dla mężczyzn jest badanie urologiczne zewnętrznych narządów płciowych, gdzie ocenie poddaje się skórę, napletek, mosznę, jąder i najądrza. Szczególnie istotne jest badanie palpacyjne moszny, które pozwala wykryć m.in. żylaki powrózka nasiennego, wodniaki czy zmiany guzowate w jądrach. Warto podkreślić, że takie badanie urologiczne jest zazwyczaj nie tylko szybkie, ale najczęściej także bezbolesne (1).
Nie mniej istotne jest również badanie urologiczne per rectum (DRE), które pozwala ocenić stan prostaty. Warto podkreślić, że jest badanie krótkie i najczęściej bezbolesne. Pozwala ono ocenić stan i ewentualną obecność guzków w gruczole krokowym. Jeśli jest to wskazane, urolog zleca dodatkowe badania np. badania krwi, badania hormonalne lub badania obrazowe np. USG (1).
Jakie badania wykonuje urolog kobiecie?
W związku z diagnostyką chorób układu moczowego u kobiet urolog może wykonać badania takie jak badania fizykalne, w tym badania palpacyjne brzucha i okolicy lędźwiowej. Pozwalają one ocenić stan układu moczowego (2).
U kobiet wykonuje się także badania urologiczne o charakterze obrazowym, czyli USG jamy brzusznej i układu moczowego. Wykonuje się je na zlecenie urologów do oceny nerek, pęcherza czy moczowodów. Niekiedy wskazane może być wykonanie USG przezpochwowego, gdy istnieje podejrzenie schorzeń pęcherza lub macicy. Podobnie jak w przypadku mężczyzn tak i u kobiet urolog może zalecić badanie ogólne i posiew moczu, a także badania morfologiczne (2).
Kiedy należy zgłosić się do urologa?
Na badanie urologiczne powinni udać się wszyscy mężczyźni po 40. roku życia celem profilaktyki chorób układu – moczowo płciowego. Ważne, aby podkreślić, że konsultacja z urologiem jest zalecana co najmniej raz w roku. Regularne odbywanie wizyt profilaktycznych pozwala na wczesną diagnozę schorzeń urologicznych i zwiększa szansę na skuteczne leczenie.
Jednocześnie niezależnie od wieku i płci wskazaniem do konsultacji z urologiem są zauważenie krwi w moczu, zaburzenia oddawania moczu (np. częstomocz lub wielomocz czyli oddawanie bardzo dużych ilości moczu), nietrzymanie moczu czy zaburzenia erekcji u mężczyzn. Niepokojące i wymagające konsultacji z urologiem mogą być także ból: okolic podbrzusza, narządów moczowo-płciowych czy dolnej części kręgosłupa. Na badanie urologiczne warto się także zgłosić, jeśli zauważymy jakiekolwiek zmiany w wyglądzie zewnętrznych narządów płciowych u mężczyzn (1, 2).
Podsumowując, urolog to specjalista w obszarze układu moczowego u mężczyzn, kobiet i dzieci, a także układu płciowego u mężczyzn. Odpowiednio dobrane badanie urologiczne pozwala ocenić pracę nerek i wykluczyć ewentualne zaburzenia w pracy układu moczowo – płciowego. Obserwując jakiekolwiek niepokojące objawy z zakresu układu moczowo – płciowego, a więc zaburzenia w oddawaniu moczu czy ból, nie należy zwlekać. Wczesna konsultacja z urologiem pozwala nie tylko na odpowiednie leczenie i poprawę komfortu, ale także na ograniczenie ryzyka powikłań urologicznych.
Bibliografia
- J. Księżyc. Urolog – czym się zajmuje i jakie choroby leczy urolog? Medycynapraktyczna.pl, dostęp online 11.08.2025.
- P. Szymanowski i wsp. Kompleksowe leczenie schorzeń uroginekologicznych. Rehabilitacja w ginekologii 2014:3:15-18.