Zapalenie nerek stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia. W zależności od lokalizacji stanu zapalnego wyróżnia się kłębuszkowe, odmiedniczkowe i śródmiąższowe zapalenie nerek. Warto wiedzieć, że zarówno przyczyny, jak i objawy zależą od rodzaju zapalenia. Jednocześnie jednym z najczęściej występujących chorób nerek jest odmiedniczkowe zapalenie nerek, które jest spowodowane rozprzestrzeniającą się infekcją bakteryjną. Jak rozpoznać, że nasz układ moczowy pracuje nieprawidłowo? Jakie objawy powinny nas zaniepokoić i kiedy zgłosić się do lekarza?
Nerki – najważniejsze informacje
Nerki, będące narządem parzystym, zlokalizowane są w tylnej części jamy brzusznej, po lewej i prawej stronie kręgosłupa, na wysokości odcinka lędźwiowego. Ich najważniejszym zadaniem jest filtrowanie krwi docierającej do kłębuszków nerkowych i usuwanie zbędnych produktów przemiany materii, toksyn czy nadmiaru wody. W konsekwencji nerki uczestniczą w utrzymywaniu prawidłowej objętości krwi, równowagi kwasowo-zasadowej czy regulacji gospodarki elektrolitów takich jak sód, potas czy wapń. Dodatkowo nerki wpływają również na gospodarkę hormonalną organizmu. Poprzez wydzielanie reniny wpływają na poziom ciśnienia tętniczego, a także produkują erytropoetynę – hormon pobudzający powstawanie czerwonych krwinek (1).
Warto podkreślić, że wszelkie nieprawidłowości pracy nerek, choć początkowo mogą dawać niespecyficzne objawy, są stanem poważnym. Dla przykładu zapalenie nerek przyczynia się do nagromadzenia toksyn i może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, takimi jak zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zaburzenia ciśnienia, a nawet przewlekłą niewydolnością nerek (1).
Zapalenie nerek – co to za schorzenie?
Wśród najczęściej występujących chorób nerek wymienia się kamicę nerkową, ostre uszkodzenia nerek czy właśnie choroby o podłożu zapalnym, tzw. zapalenie nerek. W literaturze naukowej, w zależności od lokalizacji, wymienia się kłębuszkowe, odmiedniczkowe czy śródmiąższowe zapalenie nerek, które dotyczy odpowiednio kłębuszków nerkowych, miedniczek nerkowych czy tkanki śródmiąższkowej nerki. Zapalenie nerek może mieć charakter ostry lub przewlekły, a jego przyczyny mogą być zróżnicowane – od infekcji bakteryjnych po reakcje autoimmunologiczne (1).
Co ciekawe, zapalenie nerek najczęściej jest spowodowane infekcją bakteryjną, co zostanie szczegółowo omówione w dalszej części tekstu. Jednocześnie warto wiedzieć, że za każdym razem, niezależnie od przyczyny czy lokalizacji, zapalenie nerek stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia, zwiększające ryzyko trwałego uszkodzenia nerek i ich niewydolności (1).
Zapalenie nerek – przyczyny
Jak wskazują eksperci, przyczyny zapalenia nerek mogą być różne w zależności od lokalizacji, a także pozostałych czynników sprzyjających. Jedną z najczęstszych przyczyn zapalenia nerek są infekcje bakteryjne, zazwyczaj powodowane przez bakterię E. coli rozprzestrzeniającą się na skutek nieleczonego zapalenia układu moczowego. To właśnie infekcje bakteryjne stanowią najczęstsze przyczyny odmiedniczkowego zapalenia nerek (2).
Jednocześnie w rozwoju schorzeń takich jak zapalenie nerek istotne są również dodatkowe elementy takie jak nadmierna masa ciała, występowanie chorób przewlekłych np. nieuregulowanej cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego, a także długotrwałe przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku noworodków i małych dzieci to zaburzenia anatomiczne stanowią główny przyczyny stanów zapalnych nerek. Z kolei kłębuszkowe zapalenie nerek jest najczęściej spowodowane przez zaburzenia autoimmunologiczne i może towarzyszyć innym chorobom o tym samym podłożu (1, 2).
Rodzaje zapalenia nerek
Podstawowy podział zapalenia nerek polega na ich rozróżnieniu z uwagi na lokalizację stanu zapalnego, co jest również często związane z przyczyną choroby. Wyróżniamy:
Kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN)
Kłębuszkowe zapalenia nerek to schorzenie, w którym stan zapalny zlokalizowany jest w obrębie kłębuszków nerkowych. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia ich pracy i może prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek. Podstawowe przyczyny kłębuszkowego zapalenia nerek to zaburzenia układu odpornościowego wynikające z infekcji np. wirusowej, stosowanych leków czy zaburzeń o charakterze autoimmunologicznym (3).
Odmiedniczkowe zapalenie nerek (OZN)
Odmiedniczkowe zapalenie nerek najczęściej ma charakter ostry z uwagi na szybko postępujący proces zapalny związany z przedostaniem się bakterii z pęcherza moczowego do głębszych struktur nerek. Najczęstsze przyczyny zapalenia odmiedniczkowego to infekcje bakterią E. coli, które mają takie same objawy jak klasyczne zapalenie pęcherza, a więc gorączka, osłabienie, wymioty, ból i pieczenie podczas oddawania moczu (4).
Śródmiąższowe zapalenie nerek
Śródmiąższowe zapalenie nerek to choroba, w której proces zapalny rozwija się w takich częściach nerki jak tkanka śródmiąższowa i cewki nerkowe. Najczęstsze przyczyny śródmiąższowego zapalenia nerek to przede wszystkim przyjmowane leki np. antybiotyki i NLPZ, rzadziej również powikłania po nieleczonym OZN, narażenie na toksyny czy inne choroby metaboliczne takie jak dna moczanowa (5).
Bakteryjne zapalenie nerek
Omawiając zapalenie nerek warto wspomnieć o bakteryjnym zapaleniu nerek, które stanowi najczęściej występujący rodzaj zapalenia. Najczęściej przyczyną zapalenia nerek jest infekcja pęcherza moczowego bakterią E. coli. Gdy jest ona nieleczona lub leczona jest nieprawidłowe może dochodzić do rozprzestrzeniania się kolonii bakteryjnych na wyższe piętra układu moczowego. Gdy bakteria dociera do miedniczki nerkowej, mówimy o odmiedniczkowym zapaleniu nerek (4).
Warto podkreślić, że bakteryjne zapalenie nerek wymaga natychmiastowego leczenia. Stan ten stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia, może powodować trwałe uszkodzenie nerki i przedostanie się bakterii do krwi, czyli tzw. urosepsę, będącą stanem zagrożenia życia (4).
Przewlekłe i ostre zapalenie nerek (OZN)
W nomenklaturze medycznej wyróżnia się także przewlekłe i ostre zapalenie nerek. Ostre zapalenie nerek to początkowy etap choroby, kiedy stan zapalny ulega dużemu nasileniu, a schorzenie szybko się rozwija. Jeśli przyczyna nie zostanie zidentyfikowana i nie zostanie wdrożone leczenie, dochodzi do przewlekłego zapalenia nerek, które może prowadzić do trwałego upośledzenia funkcji nerek (1, 2, 4).
Zapalenie nerek w ciąży – przyczyny
Grupą szczególnie podatną na zapalenia układu moczowego, w tym pęcherza i nerek, są kobiety w ciąży. Jest to związane ze specyficzną sytuacją jaką jest okres ciąży, w którym rozrastająca się macica może uciskać drogi moczowe. Ta sytuacja sprzyjać może zastoju moczu i nadmiernemu rozrostowi kolonii bakteryjnych. Dodatkowo w ciąży dochodzi do dynamicznych zmian hormonalnych, które również zwiększają ryzyko infekcji bakteryjnych (6).
Warto podkreślić, że gdy występują objawy zapalenia w ciąży, nie należy ich bagatelizować. Konieczne jest natychmiastowe skonsultowanie się z lekarzem prowadzącym i uważne monitorowanie stanu zdrowia (6).
Objawy zapalenia nerek
Objawy zapalenia nerek najczęściej obejmują dolegliwości takie jak silny, promieniujący ból w okolicy lędźwiowej. Chorym najczęściej towarzyszy gorączka, dreszcze, nudności i osłabienie. Występują również zaburzenia w oddawaniu moczu takie jak częstomocz, ból i pieczenie przy oddawaniu moczu (dyzuria) i zmiana wyglądu moczu np. pienienie się moczu, mocz czerwony etc. (3, 4, 5).
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Do lekarza należy zgłosić się zawsze, gdy podejrzewamy zaburzenia pracy nerek. Sygnałem alarmowym jest silny ból, gorączka czy krwiomocz. Nigdy nie należy ignorować sygnałów wysyłanych nam przez organizm. Opóźnianie włączania leczenia z powodu bagatelizowania objawów czy samoleczenie jest niedopuszczalne, gdyż zwiększa ryzyko trwałych uszkodzeń nerki takich jak np. włóknienie nerek czy przewlekła niewydolność nerki (1, 3, 4, 5).
Czytaj też: Jakie choroby leczy urolog?
Diagnostyka chorej nerki
Diagnostyka chorób nerek obejmuje wykonanie podstawowych badań takich jak badanie moczu, morfologia czy USG. Ważny jest dokładny wywiad z pacjentem, kiedy to lekarz poznaje objawy choroby, czynniki ryzyka i prowadzony styl życia. Na kolejnych etapach, w zależności od wyniku badań podstawowych, lekarz prowadzący kieruje pacjenta na bardziej dokładne badania takie jak np. badania obrazowe – USG, RTG etc. (1).
Zagrożenia i powikłania – czy zapalenie nerek jest groźne? Dlaczego objawy nie mogą być lekceważone?
Warto wiedzieć, że wszelkie zaburzenia układu moczowego nie powinny być bagatelizowane, gdyż stanowią ryzyko poważnych powikłań. Zapalenie nerek jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ może prowadzić do niewydolności nerek, a więc trwałego uszkodzenia jej funkcji. Na skutek nasilenia procesów chorobotwórczych dochodzić może do zmian strukturalnych i inwazyjnych infekcji, które mogą skończyć się sepsą, a więc ogólnym zakażeniem organizmu będącym stanem bezpośredniego zagrożenia życia (1, 3, 4, 5).
Zapalenie nerek — ile trwa?
Czas trwania zapalenia nerek zależy od rodzaju zapalenia, towarzyszących mu objawów i przyczyn. Jednocześnie najczęściej od postawienia diagnozy proces leczenia niepowikłanego zapalenia nerek trwa od 10 do 14 dni. Warto zauważyć, że czas ten zakłada, że pacjenci nie tylko nie bagatelizują objawów, ale także w pełni dostosowują się do zaleceń lekarza prowadzącego. Dla powodzenia terapii kluczowe jest przyjmowanie leków i nieskracanie tego czasu, a także nie zmniejszanie dawek na własną rękę. W przeciwnym razie np. bakterie powodujące odmiedniczkowe zapalenie nerek mogą uzyskać oporność na leczenie, co wydłuża proces terapeutyczny (4).
Leczenie i Profilaktyka – Jak leczyć zapalenie nerek?
Leczenie chorób nerek, w tym zapalenia, jest zawsze indywidualnie dobrane do pacjenta i przyczyny choroby. Aby odpowiednio dobrać określone leki na zapalenie nerek konieczne jest wykonanie badań moczu i posiewu. Następnie pod ścisłą kontrolą lekarza włączane są określone antybiotyki lub leki immunosupresyjne (1).
Jaki antybiotyk na zapalenie nerek?
Jeśli przyczyną stanu zapalnego jest infekcja bakteryjna, konieczne jest zastosowanie antybiotyku, który pozwoli pozbyć się określonego drobnoustroju. Wtedy antybiotyk dobiera się na bazie wyników z posiewu moczu i badania antybiogramu. Pozwalają one ocenić, jaka bakteria odpowiada za objawy zapalenia, a także na jaką substancję leczniczą jest wrażliwa. Właśnie takie postępowanie zapewnia nie tylko skuteczne leczenie, ale także pozwala uniknąć oporności bakterii na leczenie (4).
Domowe sposoby na ból i zapalenie nerek
Domowe sposoby na zapalenie nerek nigdy nie zastępują leczenia farmakologicznego, ale mogą stanowić wsparcie w terapii i poprawić komfort pacjenta. Wśród nich najważniejsze jest:
Odpowiednie nawodnienie
W chorobach nerek o podłożu bakteryjnym wskazane jest wypijanie sporej ilości płynów (2 – 3l na dobę), co ułatwia wypłukiwanie kolonii bakteryjnych i oczyszczanie organizmu z toksyn.
Łagodzenie bólu
Aby zwiększyć komfort w chorobie, cenne będzie stosowanie łagodnych metod działających przeciwbólowo i rozkurczająco takich jak np. ciepłe okłady, ciepłe kąpiele, delikatny masaż, przebywanie w cieple i relaks.
Preparaty ziołowe
Pomocne może być także włączenie leków dostępnych bez recepty, na bazie wyciągów roślinnych, takich jak Urosept(R). Jest to tradycyjny lek o łagodnym działaniu moczopędnym i przeciwzapalnym. Dzięki obecności ekstraktów roślinnych takich jak liść brzozy czy korzeń pietruszki, wspiera on w infekcjach o podłożu bakteryjnym i kamicy nerkowej (1, 3, 4, 5, 7).
Należy podkreślić, że wszystkie wyżej wymienione domowe metody wspierania terapii, w tym także preparaty ziołowe, nie mogą zastąpić farmakologicznego leczenia zapalenia nerek. Chcąc uniknąć poważnych powikłań zdrowotnych i wydłużania się leczenia należy zastosować się do zasad wskazanych przez lekarza prowadzącego.
Zapalenie nerek – jak zapobiegać?
Aby ograniczyć ryzyko chorób nerek, w tym także ich zapalenia, należy przestrzegać zasad zdrowego stylu życia. Wśród nich należy wymienić utrzymywanie prawidłowej masy ciała, przestrzeganie zdrowej diety i wypijanie odpowiedniej ilości płynów. Cenne jest dbanie o zdrowie ogółem, zwłaszcza gdy towarzyszą nam choroby przewlekłe takie jak cukrzyca czy nadciśnienie. Należy zadbać o dostosowanie się do wytycznych lekarza i osiąganie podstawowych celi terapeutycznych w tych chorobach np. utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy czy ciśnienia tętniczego. Na co dzień istotne jest również, aby dbać o regularną higienę intymną, nie wstrzymywać moczu, a także stosować barierowe środki antykoncepcyjne podczas aktywności seksualnych z nowymi osobami (1, 4).
Podsumowując zapalenie nerek jest chorobą o zróżnicowanym przebiegu i przyczynach. Szybka konsultacja ze specjalistą umożliwia wykonanie niezbędnych badań, postawienie diagnozy i sprawne włączenie odpowiedniego leczenia. Na co dzień, chcąc uchronić się przed poważnymi zaburzeniami układu moczowego należy dbać o zdrowie i przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego.
Czytaj też: Kamienie nerkowe – co je rozpuszcza?
Bibliografia:
- Medycyna praktyczna dla pacjentów. Nerki – budowa, funkcja, objawy chorób nerek. Dostęp online 02.11.2025.
- M. Tkaczyk. Stany nagłe. Pediatria. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. Medical Tribune Polska, 2018.
- R. Drabczyk. Kłębuszkowe zapalenie nerek – objawy, przyczyny i leczenie. Medycyna praktyczna. Dostęp online 02.11.2025.
- M. Wiercińska. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. Medycyna praktyczna. Dostęp online 02.11.2025.
- S. Czekalski i R. Drabczyk. Śródmiąższowe zapalenie nerek. Medycyna praktyczna. Dostęp online 02.11.2025.
- R. Drabczyk. Ostre uszkodzenie nerek w ciąży. Medycyna praktyczna. Dostęp online 02.11.2025.
- Urosept(R). Strona producenta, dostęp online 02.11.2025.